Tıbbi ve aromatik bitkiler; gıda, ilaç, kozmetik ve baharat gibi birçok kullanım amaçları olan ve insanlık tarihinin başlangıcından itibaren benzeri amaçlarla kullanıldıkları bilinen bitkilerdir. Bu bitkilerin bir kısmı doğadan toplanırken bir kısmı da kültüre alınmış olup üretimi gerçekleştirilmektedir.

Dünya’da her yıl yapılan Ar-Ge çalışmalarından en büyük payı ilaç endüstrisi almaktadır. Sentetik kimyasalların sağlık yönünden etkileri düşünüldüğünde, günümüzde kullanılan ilaçların birçoğunun etken maddesi konumundaki tıbbi ve aromatik bitkilerin önemi açıkça görülmektedir.

Tıp başta olmak üzere ilaç, parfüm, kozmetik, diş macunu, sabun, şeker, meşrubat sanayi gibi önemli kullanım alanları olan tıbbi aromatik bitkiler insanlar tarafından büyük ilgi görmektedir.

Ülkemizde kekik, adaçayı, rezene, kuşburnu, kimyon, nane, melisa, lavanta gibi birçok tıbbi aromatik bitki yetiştirilmektedir.

Aromatik bitki; koku ve tat veren bitki ve bitki kısımlarıdır. Tıbbi bitki ise hastalıklardan korunma ve tedavi amaçlı kullanılan bitki ve kısımlarıdır. Bitkiler doğrudan ilaç sanayiinde kullanılıyorsa aromatik bitki; buna karşılık hem ilaç hem de ilgili diğer sanayi kolların da tüketiliyorsa tıbbi ve aromatik bitki olarak kabul edilmektedir. Birleşmiş Milletler, Gıda ve Tarım Örgütü Biyoçeşitlilik El Kitabı’nda yapılan tanıma göre, tıbbi ve aromatik bitkiler, hastalıkları önlemek, sağlığı korumak ve rahatsızlıkları tedavi etmek amacıyla insanlara ilaç sağlayan bitkilerdir” olarak tanımlanmıştır.

Tıbbi aromatik bitkilerin başta ilaç sanayi olmak üzere kozmetik, gıda, yem sanayinde her geçen gün kullanılan çeşit ve miktar hızla artmaktadır. Tıbbi aromatik bitkiler bu sektörlerde ham bitki veya bitkisel ekstre, uçucu yağ ve sabit yağ olmak üzere farklı şekillerde kullanılmaktadır. Ülkemiz farklı iklim ve ekolojik koşullara sahip olması, florasının çok sayıda bitki türü ve çeşitliliği içermesi bakımından doğadan toplanan ve kültürü yapılan tıbbi ve aromatik bitkiler açısından büyük bir ekonomik potansiyele sahiptir. Gerek iç tüketimde kullanılan, gerekse dış satımı yapılan tıbbi aromatik bitkilerde üretimi arttırmak ve istenilen düzeyde kaliteli ürün elde edebilmek için sürdürülebilirlik ilkesine dayalı üretim modeli geliştirilmektedir. Ülkemizin bir tarım ülkesi olması dolayısıyla birlikte tıbbi aromatik bitki yönünden geniş bir alana sahiptir.

Lavanta ballıbabagiller (Lamiaceae) familyasından Lavandula cinsine ait Akdeniz kökenli bitki türlerinin ortak adıdır.

Lavanta bitkisi 1 metreye kadar boylanabilen yarı çalımsı çok yıllık bir bitkidir. Bitkinin kullanılan kısmı çiçekleridir. Çiçek ve çiçek saplarından elde edilen uçucu yağı dünyada en fazla ticareti yapılan 15 uçucu yağdan birisidir.

Lavanta bitkisi parfüm, kozmetik ve ilaç sektöründe kullanılmakta, aromaterapide ağrı kesici, sakinleştirici, uykusuzluk giderici, idrar arttırıcı ve romatizma ağrılarını dindirici etkisinden faydalanılmaktadır.

Menta aquatica x Menta spicata melezidir. Nane çok eskiden beri uzakdoğu ülkelerinde olduğu gibi, eski Mısır Yunan ve Romalılar tarafından da bilinmekte ve tıbbi bitki olarak kullanılmakta idi. Japonlar 2000 yıldan beri ‘Menthol’ü tanımakta ve ilaç olarak kullanmaktadır. İştah açıcı, Hazım düzenleyici, Gaz giderici, Kramp çözücü, Safra atıcı özellikleri bulunmaktadır. Ayrıca; içerdiği tanenlerin yardımıyla mide-bağırsak enfeksiyonlarının tedavisinde ve soğuk algınlığında kullanılmaktadır. Yüksek oranda methol içeriği nedeniyle yemeklerde kullanılmaz. Mentha türlerinin kullanım alanlarını; başta baharat olmak üzere ilaç sanayi, meşrubat, parfüm, kozmetik endüstrisi, diş macunu, çiklet, sabun, şekerleme yapımında, şifalı ve dinlendirici, çay imalatı şeklinde sınıflandırmak mümkündür.

Uçucu yağı, taze yaprakları veya kekik kurusu için ticari olarak kekik yetiştirmek, son yirmi yıldır büyük ilgi görmüştür. Kekik, hemen hemen her ortamda yetişebilen ve farklı sektörleri hedef alabilen ürün üreten bir bitkidir. Kekik esansiyel yağının anti bakteriyel, antispazmodik, idrar söktürücü, hipertansif, sakinleştirici ve birçok başka özelliği olduğu bulunmuştur. Kekik esansiyel yağı, birçok endüstride (İlaç ve Eczacılık, Kişisel Bakım, Deterjan, Böcek ilaçları vb.) kullanıldığı için dünya çapında saygın bir üründür. Ayrıca kekik kurusu, diğer ürünlerin (örneğin cilt bakım losyonları) yanı sıra çay olarak da kullanılır. 

• Bitkisel adı Melissa officinalis olan melisa, çok yıllık otsu bir bitkidir. Nane gibi Lamiaceae botanik ailesine aittir.

• Yaprakları yaprak sapı ile koyu yeşil renktedir. Oldukça buruşuk bir yüzeyleri var ve ince saçlarla kaplıdır.

• Melisa otu mide ve bağırsak gazlarına iyi gelir. Yatıştırıcı ve spazm önleyici etkisi vardır.  Aşırı strese bağlı olarak, psikosomatik kaynaklı mide rahatsızlıklarından muzdarip olanlar için ideal doğal bir çözümdür.

• Kurutulmuş yapraklar ve çiçek salkımları bitki çayı olarak kullanılmakta ve sindirim sistemini düzenleyici etkisi vardır.